„Martwe drewno–trudny temat”–zwiększenie świadomości ekologicznej i poszerzanie wiedzy z zakresu edukacji przyrodniczo-leśnej poprzez zakup pomocy dydaktycznych do Ośrodka Edukacji Leśnej Łysy Młyn.” to projekt edukacji przyrodniczo-leśnej realizowany w okresie od dnia 12.08.2022 r. do dnia 30.11.2022 r. w Nadleśnictwie Łopuchówko.

Przedsięwzięcie to dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, w ramach dotacji na wsparcie realizacji przedsięwzięć z zakresu edukacji ekologicznej w 2022 r. – zgodnie z Listą przedsięwzięć priorytetowych. Całkowita wartość projektu wyniosła 77 445,49 zł.

W ramach projektu zakupiono:

• Modele nasion i rozwoju drzew gatunków lasotwórczych – 2 szt.
• Modele ptasich jaj – 1 szt.
• Modele grzybów leśnych– 24 szt.
• Modele owadów, gadów i płazów– 9 szt.
• Modele ptasich gniazd– 8 szt.
• Modele rośli– 10 szt.
• Modele ptaków– 18 szt.
• Przenośne pomoce dydaktyczne – tropy zwierząt (1 szt.), drewniane kule (1 szt.), pieczątki (Drzewa i Grzyby) (2 szt.), poznajemy… (Ssaki + Płazy i Gady) + stelaż + torba (2 szt.), tablica dźwiękowa - odgłosy lasu TDW-P01+ sztaluga + torba transportowa (1 szt.), łamigłówka - tropy zwierząt (LGW-TZ01) + sztaluga bukowa (1 szt.), koło fortuny - mini - leśne koło fortuny (1 szt.),  tropy zwierząt - zestaw 1 TR-Z01 (1 szt.), tropy zwierząt - zestaw 2 TR-Z02 (1 szt.), koło "dopasuj" na pcv - dopasuj owoc (KDP-F01) (1 szt.), puzzle drewniane "Co z drzewa spadło 2" (1 szt.),  puzzle drewniane "Jesteś na tropie (1 szt.), puzzle drewniane "Do biedronki przyszedł żuk" (1 szt.)

Martwe drewno jest naturalnym i niezbędnym składnikiem ekosystemów leśnych. Pozostające w lesie obumierające i martwe drzewa, a także ich fragmenty to nie jest bezwartościowy materiał zaśmiecający las i źródło jego zagrożenia ze strony czynników chorobotwórczych. Jest to nadzwyczaj istotny, dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemu leśnego, zespół mikrośrodowisk życia i miejsc chronienia się lub gniazdowania ogromnej liczby organizmów żywych z większości grup systematycznych. Martwe drewno staje się siedliskiem, miejscem rozwoju i życia dla wielu gatunków ssaków, ptaków, gadów, płazów, owadów, grzybów, glonów, porostów, roślin naczyniowych oraz mikroorganizmów, które w ostateczności prowadzą do całkowitego rozpadu drewna. Próchno powstałe z martwego drewna użyźnia glebę, dając miejsce do życia nowym pokoleniom drzew.

Głównym celem zrealizowanego przez Nadleśnictwo Łopuchówko w 2022 r. projektu jest zwiększenia świadomości społeczeństwa na temat roli martwego drewna w lesie poprzez funkcjonowanie od 10 lat na pierwszym piętrze Ośrodka Edukacji Leśnej „Łysy Młyn” stałej ekspozycji ukazującej rolę martwego drewna w lesie oraz przybliżającej pachnicę dębową – owada z rodziny żukowatych związanego z próchnowiskami w dziuplach wiekowych drzew. Występowanie pachnicy na terenie lasów zagospodarowanych przez Nadleśnictwo Łopuchówko (RDLP w Poznaniu) sprawiło, że w Ośrodku Edukacji Leśnej Łysy Młyn utworzono Centrum Ochrony Pachnicy Dębowej. Centrum ma za zadanie ochronę tego rzadkiego owada i gromadzenie informacji o owadach saproksylicznych (związanych z martwym drewnem) oraz prowadzi edukację w zakresie ochrony tych gatunków. Z tego też względu Nadleśnictwo Łopuchówko włączone zostało do projektu: „Pachnica dębowa Osmoderma eremita (Scop.) (Coleoptera, Scarabaeidae) w lasach gospodarczych Polski; wymagania środowiskowe oraz możliwości ochrony”, realizowanego przez Instytut Badawczy Leśnictwa na zlecenie Lasów Państwowych.

Zakupione w ramach realizacji przedsięwzięcia modele roślin, grzybów, owadów, płazów, gadów, ssaków oraz ptaków wraz z gniazdami w skali 1:1 i modele ptasich jaj których życie nierozerwalnie powiązane jest z martwą materią organiczną wzbogaciły i uzupełniły, funkcjonującą w Ośrodku Edukacji Leśnej „Łysy Młyn” ekspozycję stałą. Istniejąca w ośrodku stała ekspozycja składająca się z makiety rozkładającego się pnia dębu, modelu pachnicy dębowej i dioramy przedstawiającej owocniki grzybów leśnych jest od ponad 10 lat stale użytkowana. Konserwacja zniszczonych przez upływ czasu elementów ekspozycji pozwoliła na zachowanie unikalności tego miejsca.  W celu podnoszenia świadomości ekologicznej i wrażliwości społeczeństwa w temacie ochrony przyrody i konieczności zachowania różnorodności biologicznej oraz ukazania cennych przyrodniczo miejsc w nadleśnictwie w ramach przedsięwzięcia zrealizowany został wydruk i montaż nowej fototapety na jednej ze ścian ekspozycji „Rola martwego drewna w lesie”. Zdjęcie wykorzystane jako fototapeta pochodzi z publikacji albumu fotograficznego i folderu pt. „Przyroda okolic Poznania Nadleśnictwa Łopuchówko”. Zakup i montaż nowej fototapety, stanowiącej kadr z życia lokalnego drzewostanu, pozwolił na zwiększenie wrażliwości przyrodniczej i zachęcił uczestników warsztatów edukacyjnych do poznawania swojego najbliższego otoczenia.

Konserwacja istniejącej w OEL Łysy Młyn ekspozycji pełniącej funkcję dydaktyczną oraz zakupione nowe przenośne pomoce dydaktyczne pozwalają na rozwój, uatrakcyjnienie i zwiększenie liczby obecnie realizowanych przez edukatorów tematów zajęć związanych z rolą martwego drewna w przyrodzie. Ekspozycja i związane z nią wyposażenie audiowizualne daje możliwość realizacji następujących tematów zajęć:

– Znaczenie lasu dla człowieka i jego środowiska.

– Martwe drewno jako środowisko życia owadów.

– Jakie owady możemy spotkać na drzewie?

– Dźwięki natury.

– Czy to grzyb jadalny czy trujący.

– Huba, houba czyli gęba, gębka i gąbka.

– Bezpieczny las.

– Pachnica dębowa – charakterystyka gatunku, bionomia, środowisko rozwoju.

– Bóbr europejski i jego znaczenie w przyrodzie.

- Co wiosną w lesie śpiewa.

Większość tematów może być prezentowana każdej z grup wiekowych odwiedzających ośrodek, tj. dzieciom z przedszkola, szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły średniej i studentom. Temat o wykorzystaniu praktycznym hub, zainspirowany artykułem Andrzeja Szczepkowskiego, realizowany jest w klasach gimnazjalnych i starszych.

Prowadząc zajęcia, staramy się zwracać uwagę na praktyczny wymiar i rolę martwego drewna w życiu ludzi. Najpierw pytamy o doświadczenia związane z martwym drewnem, poniżej pytania jakie zadajemy najmłodszym uczestnikom zajęć: Kto z Was chodzi na grzyby do lasu? A kto chodząc na grzyby widział na dnie lasu duże poprzewracane drzewa pokryte mchami, porostami? A kto z Was nadepnął na takie drewno? Jakie ono było twarde czy miękkie? Czy któremuś z was wpadła noga do środka? Następnie przedstawiamy martwe drewno jako środowisko życia wielu rzadkich i ważnych roślin i zwierząt, przy czym w wersji dla najmłodszych posługujemy się takimi określeniami jak „dom”, „mieszkanie”. Zakupione modele roślin,  grzybów, owadów, płazów, gadów, ssaków oraz ptaków wraz z gniazdami w skali 1:1 umożliwiają odwiedzającym Łysy Młyn zapoznanie się z ogromną różnorodnością biologiczną gatunków związanych z martwym drewnem, ich współzależnościami i tworzeniem się łańcuchów troficznych. Zakupiony zestaw nasion i rozwoju drzew pozwala na dokładne zobrazowanie, przez nas leśników, cyklu życia każdego drzewa: od nasiona do martwego drewna. Dzieci bardzo dobrze reagują na eksponaty wypchanych ssaków, huby, modele roślin, owadów, płazów, gadów, ptaków, modele jaj – można ich dotknąć i w ten sposób lepiej zapamiętać ich cechy. Celem zakupionych mobilnych gier edukacyjnych jest przybliżenie uczestnikom zajęć budowy drewna, biologii i ekologii leśnych gatunków roślin i zwierząt związanych z martwym drewnem. Mobilność zakupionych gier nie tylko wzbogaca ekspozycję wewnętrzną ośrodka, ale pozwala również na wykorzystywanie ich podczas zajęć terenowych odbywających się przy ośrodku.

Zakup pomocy dydaktycznych do Ośrodka Edukacji Leśnej „Łysy Młyn” oraz konserwacja istniejącej ekspozycji dotyczącej roli martwego drewna w lesie pozwoliły na zwiększenie świadomości ekologicznej i poszerzanie wiedzy z zakresu edukacji przyrodniczo-leśnej oraz na zwiększenie ilości osób korzystających z zajęć edukacyjnych. Rocznie z zajęć edukacyjnych OEL „Łysy Młyn” korzysta ponad 5000 osób. Od 2011 roku ponad 65 000 osób zwiedziło ośrodek. Zrealizowane przez nas przedsięwzięcie, przy wsparciu finansowym WFOŚiGW w Poznaniu jest kolejnym krokiem w dziedzinie edukacji przyrodniczo-leśnej, które w pełni służy rozwojowi wiedzy i kształtowaniu postaw społeczeństwa wobec środowiska.