Obszary chronionego krajobrazu

Podstawowym warunkiem prawidłowego funkcjonowania środowiska jest krajowy system wielkoprzestrzennych, powiązanych ze sobą obszarów chronionych. System ten, oprócz walorów przyrodniczych i krajobrazowych, powinien przywrócić powiązania pomiędzy najbardziej wartościowymi pod względem przyrodniczym obszarami. Możliwość ochrony krajobrazu na rozległych obszarach oraz tworzenia powiązań pomiędzy fragmentami przestrzeni chronionymi ściślej, stwarzają obszary chronionego krajobrazu.

Obejmują one tereny wyodrębnione ze względu na wyróżniający się krajobraz ze zróżnicowanymi ekosystemami, wartościowe ze względu na zaspokajanie potrzeb związanych z turystyką, wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu następuje w drodze rozporządzenia wojewody lub uchwały rady gminy. Są ważnym elementem dla opracowywania planów zagospodarowania przestrzennego. Obowiązujące zasady gospodarki leśnej podporządkowane są zachowaniu trwałości lasu i ciągłości jego funkcji.

Przez tereny administrowane przez Nadleśnictwo Łopuchówko przebiegają granice czterech obszarów chronionego krajobrazu.

Dolina Wełny i Rynna Gołaniecko-Wągrowiecka

Obszar ten obejmuje dolinę Wełny, rynny Małej Wełny i Strugi Gołanieckiej oraz ujściowy odcinek Flinty o ogólnej powierzchni 22 640 ha, z czego na lasy przypada 10 950 ha (lesistość 31,2 %). Przedmiotem ochrony jest malowniczy krajobraz dolin rzecznych, rynien polodowcowych z licznymi jeziorami, wciętych w równiny morenowe. Rzeka Wełna w dolnym biegu meandrując po kamienistym dnie tworzy liczne przełomy i miejscami wykazuje charakter potoku górskiego (z obecnymi tu krasnorostami np. Hildebrandia rivularis).

Na terenie Nadleśnictwa Łopuchówko znajduje się niewielki, południowy fragment tego obszaru z rezerwatem Buczyna. Znajduje się tam największy na terenie Wielkopolski kompleks drzewostanów bukowych rosnących na wschodnim krańcu rozproszonego zasięgu buka.

Pawłowicko-Sobocki Obszar Chronionego Krajobrazu

Obszar ten utworzono na podstawie Uchwały Rady Gminy Rokietnica Nr XXIII/232 z dnia 19 maja 2000 roku. Obszar ten został utworzony w ciągu ekologicznym cieku wodnego Samicy Kierskiej o powierzchni 1150 ha, który obejmuje tereny wyróżniające się krajobrazowo, kulturowo i naukowo-dydaktycznie.

Obszar ten stanowi naturalne przedłużenie doliny Bogdanki – tzw. zielonego klina miasta Poznania. Dominuje roślinność wodna i bagienna. Reprezentuje szerokie spectrum fizjonomicznego bogactwa, od prymitywnych zbiorowisk rzęs biernie unoszonych na wodzie, po wysoko zorganizowane szuwary nadbrzeżne, ściśle powiązane z charakterem podłoża. Sieć hydrograficzna jest bogato rozwinięta. Składa się na nią: rzeka Samica wraz z dopływami i systemem rowów melioracyjnych, bezimienne jezioro w obrębie kompleksu drzewostanów, przy południowej granicy analizowanego terenu, liczne oczka wodne o charakterze wytopiskowym oraz liczne torfianki i stawy rybne. Wszystkie zanotowane zbiorowiska należą do wybitnie autogenicznych – zdolnych do poszerzania zasięgu w warunkach środowiskowych stworzonych przez człowieka.

Nad brzegami wód płynących do szeroko rozpowszechnionych należą zespoły: manny mielec, potocznika wąskolistnego, trzciny pospolitej, turzycy błotnej oraz brzegowej.

W strefie litoralu wód stojących pospolitymi są zespoły: rzęsy mniejszej, rogatka krótkoszyjnego, pałki szerokolistnej, trzciny pospolitej, oraz turzycy błotnej i brzegowej. Cechą obszaru są rozległe zabagnione obniżenia na terasach Samicy i jej dopływów, porośnięte roślinnością szuwarową i zaroślami. Największe areały zajmuje z nich szuwar turzycy błotnej i brzegowej oraz zakrzewienia z wierzbą łozą, lokalnie przechodzące w żyzne olsy porzeczkowe.

W okolicy wsi Bytkowo powstało pełnowymiarowe, jedyne w Wielkopolsce, 18 dołkowe pole golfowe, zaprojektowane jako wielki ogród zawierający roślinność typową dla Wielkopolski. Oprócz kilku gatunków o charakterze ozdobnym, nasadzenia obejmują czarną sosnę, modrzew, brzozę i jarząb.

Obszar Chronionego Krajobrazu Biedrusko

Obszar Chronionego Krajobrazu Biedrusko – utworzono na mocy Uchwały Rady Gminy Suchy Las Nr XXV/138/95 z dnia 7 sierpnia 1995 roku.

Obszar charakteryzuje się słabym stopniem antropogenicznego przekształcenia, a zarazem bardzo złożoną, interesującą strukturą krajobrazową. Na wyjątkowy charakter OChK Biedrusko składają się:

• duże zróżnicowanie krajobrazowe, z przewagą krajobrazów naturalnych i półnaturalnych,
• duża wartość przyrodnicza wyrażająca się m.in. bogactwem florystycznym i faunistycznym,
• wysoka lesistość
• obecność rzadkich lub zanikających typów biocenoz, w tym torfowisk, łąk trzęślicowych, muraw kserotermicznych i lasów łęgowych,
• interesujący układ przestrzenny roślinności dynamicznie związanej z siedliskiem świetlistej i kwaśnej dąbrowy oraz grądu wysokiego,
• stare aleje i drzewa pomnikowe, jak również drzewostany o charakterze rezerwatowym.

Na terenie obszaru stwierdzono występowanie około 550 gatunków roślin naczyniowych. Wśród nich znalazło się 36 gatunków objętych ochroną prawną. Należą do nich m.in: storczyk krwisty, storczyk szerokolistny, storczyk kukawka, goździk pyszny, rosiczka okrągłolistna, kruszczyk szerokolistny, kruszczyk błotny, goryczka błotna, bluszcz pospolity, lilia złotogłów, widłak jałowcowaty, widłak goździsty, grążel żółty, długosz królewski, kłokoczka południowa, pełnik europejski, barwinek pospolity oraz grzyby: purchawica olbrzymia, piestrzenica, sromotnik bezwstydny i szmaciak gałęzisty.

• Na terenie OChK Biedrusko wstępnie zaplanowano utworzenie dwóch rezerwatów przyrody:
• Sarnia Łąka, położony w połowie drogi Biedrusko-Chludowo; rezerwat ma chronić torfowisko przejściowe ze stanowiskiem rosiczki okrągłolistnej i długosza królewskiego.
• Pełnikowy Rów – ochroną rezerwatową powinna być objęta dolina Rowu Północnego długości 2 km wraz z jego prawobrzeżnym dopływem. Rezerwat ma chronić łąki trzęślicowe z bogatą populacją pełnika europejskiego, goździka pysznego, goryczki błotnej i wąskolistnej.

Obszar poligonu Biedrusko posiada bogato rozwiniętą sieć hydrologiczną. Układ wód powierzchniowych, a także obszary źródliskowe, koryta strumieni wraz z tarasami zalewowymi nie były jak dotąd na większą skalę przedmiotem prac hydrotechnicznych. Oznacza to, że zbiornikom wód płynących towarzyszy nadal zróżnicowana roślinność wodna, bagienna, torfowiskowa, ziołoroślowa, łąkowa i leśna. Skupia ona cenne zasoby genowe roślin hydrolubnych, o wąskiej skali ekologicznej. Generalnie we florze Polski stanowią one grupę najsilniej zagrożoną wymarciem.

Z płazów rozpoznano: traszkę zwyczajną, traszkę grzebieniastą, kumaka nizinnego, grzebiuszkę ziemną, ropuchę szarą i ziemną, rzekotkę drzewną, żaby zielone: wodną, jeziorkową i śmieszkę oraz żaby brunatne: trawną i moczarową.

Do najczęściej obserwowanych gadów należą: padalec zwyczajny, jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, zaskroniec, żmija zygzakowata i gniewosz plamisty.

Z awifauny na szczególną uwagę zasługują ptaki drapieżne. Najcenniejszym gatunkiem jest bielik. Para bielików zimuje nad Wartą, zalatując czasami do Poznania.

Na terenach nadwarciańskich corocznie gniazdują dwa gatunki kani: rdzawa i czarna. W dolinie Warty znajdują się lęgowiska myszołowa, którego populację szacuje się na 20 - 25 par. Stwierdzono także pojedyncze gniazda sokołów: kobuza i pustułki. Ponadto zanotowano pojedyncze pary krogulca i trzmielojada. W zbiorowiskach szuwarowych napotkano pary lęgowe błotniaka stawowego. Nocne kontrole umożliwiły wykrycie sowy: puszczyka, uszatki i błotnej.

W pobliżu starorzeczy Warty koło Gołębiewa zlokalizowano kolonię czapli siwej, bociana czarnego, żurawia i bączka. Zbiorniki wodne stanowią dogodne warunki lęgowe i bytowania takim ptaków jak: łabędź niemy, gęś gęgawa, kaczki: krzyżówka, krakwa i cyraneczka oraz głowienka. Z chruścieli spotykano: łyskę, kokoszkę wodną, wodnika i zielonkę.

Obok nich spotkać można perkozy: dwuczubego i rdzawoszyjnego. Znad Warty znane są stanowiska czajki, bodźca piskliwego i kszyka.

Na uwagę zasługują te gatunki ptaków, które związane są z zanikającymi ekosystemami o charakterze łęgowym. Należą do nich: dzięcioł średni, remiz, droździk, strumieniówka oraz dziwonia. W zaroślach i zadrzewieniach terenów otwartych występują dzierzby: gęsiorek i okosz.

Z ssaków gatunków łownych można zaobserwować: dzika, daniela, sarnę i jelenia europejskiego. Często spotkać można także: lisa, królika, zająca, borsuka, kunę leśną, łasicę i bobra europejskiego.

Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Samicy Kierskiej

Obszar ten obejmuje wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach i cennych wartościach przyrodniczych stanowiące część regionalnego korytarza ekologicznego Samicy Kierskiej. ajmuje powierzchnię 378,10 ha i położony jest na terenie gminy Suchy Las, powiat poznański. Jego przedłużeniem w kierunku północnym jest Pawłowicko-Sobocki OChK.

Flora naczyniowa Obszaru Chronionego Krajobrazu (OChK) Doliny Samicy Kierskiej liczy 443 gatunki. Zdecydowana większość to taksony rodzime. Udział antropofitów (roślin geograficznie obcych) dla OChK jest stosunkowo niewielki i wynosi około 21%.

Teren charakteryzuje się wysoką lesistością. Najbardziej strukturalnie wykształconymi są lasy rozwinięte w najniższych partiach, na terasach Samicy i jej dopływów, a także wokół zbiorników wodnych. Są to przede wszystkim łęgi olszowe. W miejscach mokrych lokalnie graniczą z żyznymi olsami porzeczkowymi, natomiast w niej wilgotnych - z łęgami wiązowo-jesionowymi. W obrębie łęgu olszowego wielokrotnie można spotkać źródliskowe fitocenozy rzeżuchy gorzkiej i śledziennicy skrętolistnej – wskazujące na obecność wysięku wód stokowych. Przy południowej granicy gminy, nad terasą denną dopływu Samicy stwierdzono sporej wielkości las dębowo-grabowy w typie grądu niskiego.

Cechą obszaru są rozległe zabagnione obniżenia na terasach Samicy i jej dopływów, porośnięte roślinnością szuwarową i zaroślami. Największe areały zajmuje z nich szuwar turzycy błotnej i brzegowej oraz zakrzewienia z wierzbą łozą, lokalnie przechodzące w żyzne olsy porzeczkowe.

Na szczególną uwagę zasługuje seria oczek wytopiskowych i mokrych zagłębień terenu po północnej stronie Chludowa. Znaleziono tam rzadkie szuwary – turzyc dwustronnej i pęcherzykowatej oraz łąki z turzycą darniową, zespołem jaskra wodnego oraz murawy z wyczyńcem kolankowym – najlepiej wykształcone na omawianym terenie.

Dużą geobotaniczną osobliwością są łąki, przy torach kolejowych w obrębie Golęczewa. Można tam znaleźć pełnika europejskiego, kukułkę plamistą oraz bobrka trójlistnego. Storczyk rośnie zaledwie w kilku okazach, natomiast populacje pełnika i bobrka są bogate w osobniki o pełnej żywotności.

Z gatunków ściśle chronionych stwierdzono stanowiska czterech gatunków objętych ścisłą ochroną prawną: kukułka plamista, bluszcz pospolity, grążel żółty oraz pełnik europejski. Bluszcz został znaleziony w runie grądu, przy południowej granicy gminy oraz na cmentarzu w Golęczewie, natomiast grążel w śródleśnym jeziorze; pełniki i storczyki rosną na łące przy torach kolejowych.

Rośliny częściowo chronione występują rzadko, w rozproszeniu po całym obszarze. Są to: konwalia majowa przywiązana do sośnin uprawianych na siedliskach kwaśnej dąbrowy, kruszyna pospolita rosnąca w podszycie i oszyjkach sośnin na wilgotniejszych glebach wspomnianej dąbrowy, kocanki piaskowe bytujące w niewielkiej populacji na piaszczystym nieużytku w pobliżu północno-wschodniej granicy, ciepłolubna pierwiosnka lekarska (lokalnie liczna w runie lasów i na trawiastych skarpach), porzeczka czarna spotykana na brzegach Sośnicy i w olsach oraz kalina koralowa występująca na brzegach naturalnych śródleśnych oczek wodnych w południowej części obszaru.

Dwa stwierdzone gatunki zagrożone wymarciem w regionie to: wierzbownica rózgowata oraz ożanka czosnkowa. Pierwszy rośnie w płatach zespołu situ sinego, wykształconym w rowie o zanikającym przepływie w środkowej części OChK, drugi rozwinął się w stawie najdalej wysuniętym na północ.