„Niezwyciężona”, bo przetrwała kataklizmy minionego stulecia, rosnąc niezmiennie w leśnictwie Brzeźno w gminie Skoki. Można ja tam spotkać, w lesie przy jeziorze Brzeźno, w odległości ok. 20 m od tafli wody. W jej bliskim sąsiedztwie nie rosną inne drzewa. Zachwyca rozmiarem i monumentalnością i rozłożystymi konarami. Dolna część pnia tej pięknej gruszy ma wysokość 19 m, a jej obwód to 379 cm!

Jest elementem przyrody wyróżniającym się z otoczenia, ponadprzeciętnym, i wartościowym. Właśnie ta wyjątkowość, to kryterium należy uważać za najistotniejsze przy wyborze drzew do ochrony pomnikowej - dodaje Karolina Prange, edukator leśny.

Zapraszamy na jesienne spacery do naszego Nadleśnictwa, a dla miłośników przyrody, nasza grusza powinna być obowiązkowym przystankiem.

Dojazd do tego pomnika przyrody jest bardzo prosty. Należy podążać drogą publiczną łączącą Sławę Wielkopolską z wsią Potrzanowo, na końcu betonowych płyt skręcić w lewo i miejsce docelowe ukarze się Państwa oczom - podkreśla leśniczy leśnictwa Brzeźno Robert Zaganiaczyk.

W naszym Nadleśnictwie ochroną objętych jest 221 drzew pomnikowych, a także aleja kasztanowców zwyczajnych i 3 głazy narzutowe uznane za pomnik przyrody. Wśród nich najbardziej okazałym pomnikiem przyrody  jest lipa szerokolistna o obwodzie 563 cm rosnąca w leśnictwie Buczyna. "W Konkursie na najgrubsze drzewo Lasów Państwowych u progu XXI wieku drzewo to znalazło się na 18 miejscu wśród najgrubszych drzew tego gatunku w Polsce (rosnących na terenie Lasów Państwowych)" - podaje leśniczy leśnictwa Buczyna Waldemar Głowski.

Spotkacie u nas pomniki, nie tylko w postaci okazałych drzew, . czasami możemy się o niego potknąć. Takie pomniki przyrody nieożywionej reprezentowane są w Nadleśnictwie Łopuchówko przez trzy głazy narzutowe (granity).

Jednym z takich pomników przyrody nieożywionej jest również granit czerwony zlokalizowany w miejscu urodzenia Wojciecha Bogusławskiego – ojca teatru polskiego.

Wśród pomników przyrody rosnących poza gruntami nadleśnictwa, lecz w zasięgu jego działania, należy wymienić okazały – 700 letni okaz pięciopiennego cisa pospolitego rosnącego w Murowanej Goślinie, w parku, przed pałacem Winterfeldów (obwody od 56 do 106 cm), 100 letnią aleję lipową rosnącą po obu stronach ulicy Meteorytowej, w sąsiedztwie rezerwatu przyrody Meteoryt Morasko oraz grupę 9 dębów szypułkowych rosnących na Polach Gackich.

Co może być pomnikiem przyrody? Kto może taki pomnik zgłosić?

Dotychczas w Polsce za pomniki przyrody uznano 34 385 obiektów, w tym 10 269 utworzonych w Lasach Państwowych. Wiele pomników przyrody zostało utworzonych właśnie z inicjatywy leśników ponieważ pomnik przyrody, to nie tylko okazałe drzewo zlokalizowane w parku, w centrum miasta. Najczęściej są to okazałe drzewa, albo  grupy bądź aleje, warto też wspomnieć, że znaczną grupę pomników stanowią również głazy narzutowe.

Nie trzeba być leśnikiem, żeby zgłosić ciekawy obiekt, który nam się podoba jako proponowany pomnik przyrody. Każdy może to zrobić: osoba fizyczna, szkoła, Stowarzyszenie. Warto zajrzeć do Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie kryteriów uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomnik przyrody.

Co może być pomnikiem przyrody? Ile ich jest w Lasach Państwowych? Jak samemu zgłosić pomnik przyrody?
O tym opowiada Michał Wojcieszkiewicz w kolejnym odcinku "Obliczy lasów".

Dla wskazania, od jakich minimalnych wymiarów danego gatunku drzewa można uznać je za wyróżniające i godne objęcia ochroną, opracowano odpowiednie, obowiązujące w całym kraju zalecenia.

Aktualnie obowiązujące dolne pierśnice graniczne opublikowano w Instrukcji sporządzania programu ochrony przyrody w nadleśnictwie (MOŚZNiL, Warszawa 1996). Formalnie obowiązują one tylko w stosunku do drzew rosnących w Lasach Państwowych, ale mogą być używane w odniesieniu do innych form własności. Podane wymiary są tylko wskazówką – w indywidualnych przypadkach, jeśli drzewo jest wyjątkowo dorodne, rozłożyste, rośnie w interesującym, często odwiedzanym punkcie i w jakiś sposób zaistniało w świadomości lokalnej społeczności, można je uznać za pomnik przyrody mimo mniejszych niż podane dolne pierśnice. I odwrotnie – jeśli drzewo rośnie w okolicy obfitującej w okazałe drzewa tego samego gatunku, a wiele z nich, znacznie okazalszych, zostało już uznanych za pomniki przyrody, czyli inaczej mówiąc, jeśli w danej okolicy nie jest czymś wyjątkowym, to mimo osiągnięcia odpowiednich rozmiarów nie musi być uznane za pomnik przyrody.

Oceny stanu zdrowotnego drzewa, oceny wartości przyrodniczej, wstępnych pomiarów, oceny ryzyka dokonuje społeczność lokalna wraz z zespołem z nadleśnictwa i dopiero wówczas powstaje wniosek. Wniosek o zastosowanie tej formy ochrony powinien zawierać określenie obiektu proponowanego do ochrony oraz uzasadnienie jego wartości i posiadanie indywidualnych cech wyróżniających.

Status pomnika przyrody może nadać wojewoda (stosowne rozporządzenie) lub Rada Gminy (uchwała). Proces weryfikacji złożonego wniosku w urzędzie gminy trwa kilka miesięcy z uwagi na weryfikację właściciela gruntu, wyrażenia zgody właściciela gruntu na wyróżnienie danego tworu przyrody jako pomnika przyrody, weryfikację kryteriów uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody uzgadnianej z właściwym terytorialnie regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. 

Gdzie można szukać więcej informacji o każdym pomniku przyrody?

Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska zgodnie z art. 113 ust.1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody prowadzi Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody.

Baza Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody

Rejestry Form Ochrony Przyrody

Rejestr, stanowiący bazę form ochrony przyrody, w chwili obecnej jest w trakcie aktualizowania w oparciu o dane pochodzące z rejestrów prowadzonych przez regionalnych dyrektorów ochrony środowiska oraz inne organy odpowiedzialne za ochronę przyrody.

W przeciwieństwie do innych form ochrony, które są w zasadzie wieczyste (o ile nie zdarzy się żaden kataklizm), większość pomników przyrody, np. stare drzewa, mają ograniczoną trwałość. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 roku, drzewa stanowiące pomniki przyrody na terenach leśnych podlegają ochronie aż do ich samoistnego, całkowitego rozpadu (art. 40, pkt 2).

Spacerując leśnymi duktami proponujemy Państwu rozglądać się uważnie. Może to właśnie Państwo odkryją jakiś wyjątkowy obiekt, który dzięki Państwa działalności stanie się pomnikiem przyrody. Gorąco do tego zachęcamy.  

Czy wiesz, że…

- Pomnikiem przyrody może zostać nie tylko drzewo gatunku rodzimego, ale także obcego (np. kasztanowiec zwyczajny, platan klonolistny).

- W leśnictwie Annowo mamy, aż 34 drzewa uznane za pomniki przyrody. Dominują wśród nich dęby szypułkowe. Najgrubszym jest dąb szypułkowy o pustym wewnątrz pniu. Jego obwód na wysokość 130 cm wynosi blisko 5 m.